تحلیلی بر اثرات اجرای طرح های مهار آبهای سطحی بر توسعه مناطق روستایی مطالعه موردی: دهستان های «درام و چورزقِ» شهرستان طارم

آب از دیرباز مهمترین عامل توسعه بوده است، جوامع ابتدایی که در طول تاریخ به تمدّن تبدیل شدند در کنار منابع آبی شکل گرفتند و زوال و انحطاط آنها نیز به دنبال از دست رفتن منابع آبی و خاکی آنها بوده است. با توجه به اهمیّت آب در زندگی بشر، غالب کشورها می کوشند تا با مهار آب رودخانه ها، استفاده بهینه از آن را در زمینه های مختلف بنمایند. تحقیق حاضر به بررسی اثرات اجرای طرح های مهار آب های سطحی بر توسعه مناطق روستایی و بررسی میزان وابستگی مردم منطقه مورد مطالعه به رودخانه قزل اوزن و خطرات این وابستگی در آینده برای توسعه پایدار منطقه، می پردازد. نوع تحقیق کاربردی و روش تحقیق توصیفی- تحلیلی می باشد. همچنین به منظور جمع آوری اطلاعات و داده ها از مطالعات کتابخانه ای و پیمایش میدانی (مشاهده، مصاحبه و پرسشنامه) در محدوده مورد مطالعه استفاده شده است. قلمرو مکانی این تحقیق دهستان های درام و چورزقِ شهرستان طارم است که دارای 51 روستا می باشند. جمعیت این دو دهستان در سرشماری 1390 برابر با 4703 نفر و همچنین 4158 خانوار بوده است که 304 خانوار از طریق فرمول کوکران به عنوان حجم نمونه تحقیق انتخاب شدند. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات و داده ها از آمار توصیفی (میانگین و توزیع فراوانی) و آمار استنباطی (روش های آماری t تک نمونه ای و t دو نمونه ای، ویلکاکسون، ضریب همبستگی اسپیرمن و آزمون رگرسیون چند متغیره (تحلیل مسیر)) استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد تفاوت معناداری میان میانگین توانمندی اقتصادی روستاهایی که طرح مهار آب های سطحی در آنها اجرا شده است (درام، کلتان، میرزاخانلو) و روستاهایی که این طرح در آنها اجرا نشده است (شامل 48 روستا از 51 روستای محدوده مورد مطالعه)، وجود دارد. به گونه ای که اجرای طرح مهار آب های سطحی توانمندی اقتصادی را در روستاهای محدوده مورد مطالعه به همراه داشته است. همچنین نتایج تحقیق نشان می دهد که بین وابستگی مردم منطقه مورد مطالعه به رودخانه قزل اوزن و توسعه پایدار سکونتگاههای روستایی در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیست محیطی در سطح 0.05 درصد آلفا رابطه معناداری وجود دارد. در نهایت با توجه به اینکه رودخانه قزل اوزن در سالهای اخیر دچار کاهش دبی شده است و با توجه به فشار بر منابع آب رودخانه در مناطق بالادست این گونه نتیجه گیری شد که وابستگی مردم منطقه به رودخانه قزل اوزن می تواند خطراتی برای توسعه پایدار منطقه در بر داشته باشد. در پایان پیشنهاداتی در راستای افزایش توانمندی اقتصادی روستاییان محدوده مورد مطالعه و کاهش میزان وابستگی به رودخانه قزل اوزن ارائه شد.